Inwazyjne gatunki obce to coraz większy problem w środowisku przyrodniczym. Istnieją rozwiązania prawne regulujące obowiązek ich zgłaszania i zwalczania, ale równie ważnym aspektem działań jest informowanie o zagrożeniach dla rodzimej przyrody i edukacja w tym zakresie. Z tego powodu Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Radomiu włączyła się w organizację wystawy przyrodniczej „Inwazja” w Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu dotyczącej problemu gatunków obcych w środowisku przyrodniczym.

Na wystawie przedstawiono problematykę negatywnego wpływu inwazyjnych gatunków obcych (IGO) roślin i zwierząt na stan i kondycję rodzimego środowiska przyrodniczego. W szczególności zaprezentowano pochodzenie, specyfikę, drogi rozprzestrzeniania i zwiększania zasięgów występowania wybranych gatunków inwazyjnych, zagrożenia przez nie powodowane, aktualny stan prawny tej tematyki w ujęciu europejskim i krajowym, a także sposoby eliminacji. Tematyka wystawy jest bardzo ważna, gdyż gatunki inwazyjne są istotnym czynnikiem globalnego wymierania gatunków.

Wernisaż wystawy z udziałem przedstawicieli RDLP w Radomiu odbył się 20 grudnia. Będzie ją można oglądać do 31 marca 2025 r. w Dziale Przyrody Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu.

Wystawa została zorganizowana głównie w oparciu o okazy dermoplastyczne zwierząt z kolekcji własnej Działu Przyrody muzeum, jak również eksponaty wypożyczone z innych placówek muzealnych i badawczych takich jak: Muzeum i Instytut Zoologii PAN Warszawa, Muzeum Przyrodnicze w Krakowie, Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu i Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu.

Wystawę tworzą również wykonane w skali rzeczywistej i w makroskali modele zwierzęce i roślinne, fotogramy oraz plansze opisowe. Zaprezentowano 44 okazy zwierząt oraz 14 modeli roślin i zwierząt. Uwagę przyciągają modele w powiększeniu barszczu Sosnowskiego – rośliny, która nie tylko zajmuje przestrzeń dla rodzimych gatunków, ale też jest groźna dla człowieka, kolczurki klapowanej – gatunku, który opanował zarośla nad rzekami, a także niezwykle trudnego do zwalczania rdestowca ostrokończystego, który zajmuje przestrzeń eliminując inne gatunki. Wśród zwierząt prezentowane są ciekawostki takie jak papuga aleksandretta obrożna, która konkuruje o miejsca gniazdowania (dziuple) z rodzimymi gatunkami ptaków i może się wkrótce rozprzestrzeniać w Polsce (pierwsze lęgi już stwierdzono), jeleń sika, szop pracz, jenot azjatycki czy nutria amerykańska. Przedstawiono także gatunki, których jeszcze nie stwierdzono w naszym kraju, ale mogą być zagrożeniem, takie jak żaba rycząca czy platana (żaba) szponiasta.

Osią narracyjną i merytoryczną wystawy są zapisy ustawy o inwazyjnych gatunkach obcych oraz rozporządzenia określającego ich listy gatunkowe. Szczegółowe monografie gatunków, określanie ich stopnia inwazyjności i dróg rozprzestrzeniania zostały oparte na danych Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska oraz Instytutu Ochrony Przyrody PAN.

Elementem wystawy jest także informowanie i edukowanie o działaniach podejmowanych na rzecz zwalczania i upowszechniania wiedzy o gatunkach obcych, w tym przez Lasy Państwowe. Przykłady z terenu RDLP w Radomiu to: zwalczanie barszczu Sosnowskiego przez Nadleśnictwo Radom wspólnie z Okręgiem Radomskim Ligi Ochrony Przyrody z funduszy pozyskanych z WFOŚiGW w Warszawie, konferencje upowszechniające informacje o zagrożeniach wspólne z Mazowiecko-Świętokrzyskim Towarzystwem Ornitologicznym – na temat ochrony żółwia błotnego upowszechniająca zagrożenia np. ze strony żółwia czerwonolicego, a także dotycząca motyli tj. modraszki, czerwończyki, którym może zagrażać zarastanie łąk przez nawłoć (tu powstają tzw. pustynie nawłociowe). Kolejny przykład działań to wsiedlanie na terenie Puszczy Kozienickiej (Nadleśnictwo Zwoleń, Nadleśnictwo Kozienice) raka szlachetnego i błotnego hodowanego w Ośrodku Edukacji Kozienickiego Parku Krajobrazowego w Augustowie, które to gatunki wymierają przez chorobę przenoszoną przez obce gatunki raków tzw. amerykańskich (rak pręgowaty i sygnałowy) dżumę raczą.

Podczas wystawy wykorzystano także multimedia. Prezentowane są m.in. filmy przyrodnicze związane z tematyką przedsięwzięcia, w tym zrealizowane we współpracy i związane z LP: „Kłopotliwi przybysze” – film przyrodniczy wyprodukowany przez Leśne Studio Filmowe ORWLP w Bedoniu oraz „Las bliżej nas – Gatunki obce i inwazyjne”.

Poetycko-wirtualny prolog do wystawy stanowi towarzysząca „Inwazji” „Stachuriada polska”, czyli zdjęcia przyrody przygotowane przez Radomskie Towarzystwo Fotograficzne i Klub Przyrodników Regionu Radomskiego http://rtf.com.pl/stachuriada-poetycko-wizualny-prolog-wystawy-inwazja/ wraz z fragmentami wierszy Edwarda Stachury.

Kuratorem wystawy jest Marek Słupek. Patronat honorowy nad wystawą objęli Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.

Przydatne informacje o inwazyjnych gatunkach obcych:

https://www.gov.pl/web/gdos/inwazyjne-gatunki-obce3

Projekt GDOŚ o inwazyjnych gatunkach obcych:

https://www.gov.pl/web/gdos/inwazyjne-gatunki-obce-ias

Film Leśnego Studia Filmowego „Kłopotliwi przybysze”:

https://www.youtube.com/watch?v=4peRInibzwo

Film „Las bliżej nas – Gatunki obce i inwazyjne”:

https://www.youtube.com/watch?v=Pu5DVV70TqY